LEWE LÄSER!

Nu in de Harfsttied is dat woller sowiet:
in mennigeen Dörp un Stadt is Markt.
In'n Amtmaand fangt se in Vechta an mit den Stoppelmarkt, un denn geint dat in een Tour wieter: Päärmarkt in Ovelgün'n, Harfstmarkt in Twüschenahn, Roonkarker Markt .. . ik kann gar nich all nöhmen. Overall luurt de Lue up de Marktdaag, all weet se Bescheed wennehr dat is, is doch jümmer to de sülvige Tied. Un denn freit se sik, dat se Wagens bunt maken könnt för een Umtog, dat de Markt nu künnig maakt warrt, faken van een historisch Person, dat de Dreihorgeln to hören sünd un dat dat nu ennelk losgeiht.
In ole Tieden weer de Markt ja man bloots een Verkoop van Waren un Deerter. Un wenn nu faken noch een Pott- un Pannenmarkt darbi is, un an een Dag ok woll noch is Veehmarkt, so willt wi hü-tigendaags us egentlich vergnögen un us amüseem. In de Buden gifft dat allerhand Snüstereen, wat to'n Äten, Drinken un Slickern. De Kinner jankt na'n Luftballon of na anner Speeltüüg. De Mannslüe probeert ehr Kraasch an den Hauden-Lukas of willt mit de Flint een Papeerbloom scheeten. Amenn hett'n mehr Glück an de Losbude? In mien Kinnertied wullen wi geern Karussell föhren. Wi seten up de holten Peer un leten de Welt sik um us dreihn. Laterhen schulen wi na de Autoscooter. Un vandagen gifft't de Achterbahn, wo de Gondeln sik ok noch dreiht, kann een mit „Xenox" hochflegen un mit Karacho woller runnerkamen, of in de „Atlantis Rafting" dör dat Water su-sen. Jümmer höger un gauer, gefährlich mutt dat wesen.
Nich mehr för mi. Man de Röök van Smoltkoken, Bratwust un Smuttaal drifft mi doch elk Jahr na'n Markt, un ahn Fisch¬brötchen gah ik nich woller na Huus. Veel Pläseer up'n Markt wünscht

Een Flohmarkt maakt us alltiet vääl Vergnögen

VON KARIN BROUWER
Dat liggt al 'n beten trüch, dat wi - mien Fründin und ick - dat erste Mal een eegen Stand up'n Flohmarkt harrn.
Dage vor den ansetten Termin weem wi al reinweg 'n beten upgereegt, wi wussen ja garnich, wat up us tokeem un wat för Priese wi nehm'n schulln. Wi harrn veel Kisten un Kasten vull mit Rödelkraam, allns, wat wi un de Lü nich mehr bruken kunn'n.
As wi an'n Marktplatz ankemen, funnen wi an eene Eck Platz för usen Tapezeerdisch. Dat Upstellen van dissen Disch funktioneerte noch nich so ganz, aver de Navers hulpen us, wi weern somit glieks in de Gemeenschaft mit upnahmen. To'n Utpacken keem'n wi ers gar nich, dar stunnen al een paar Froonslü'e un keken in use Kisten und Kasten. Se wulln weten, wo düer dat eene oder annere weer.
Naher kemen wi dorachter, dat se sülvst een eegen Stand harrn. Se hebbt us glieks ansehn kunnt, dat wi ganz nee weern un hebbt dacht, se kunnen us de besten Deele för fast schunken afhanneln, um disse Saken männigmal dürer to verkopen. Ers sünd wi dor up rinfulln, aver mit de Tiet weern wi up'n Kiewief.

In de ganzen Jahrn harrn wi ok al use Stammkundschaft. Se frogen us direkt na Saken, wiel se bi us vorher wat Moijet funnen harrn. Wi harrn veel Spaaß bi't Hannein un Snacken, un so männigeen Deel hett den Besitzer wesselt.
Faken harrn wi Kisten van use Frünn' dorbi, wo wi nich wussen, wecke moijen Saken dor binnen weern, so weern wi sülvst neescheerig. Use „Sortiment" weer ok afstimmt up de Jahrestied.
Veel Geld hebbt wi nich mit na Huus bracht, aver wi harrn in de frische Luft veel Lü drapen, männig Freud mit Hannein von ole Saken harrt un kernen fröhlich un tofreen in't Huus weller an. Af un an in'n Jahr maakt wi us dat Vergnögen
 

Plattdüütsch annerwegens

VON HEINZ EDZARDS
Mit dat Stück „Fierabend" hett us Ludwig Kimme ut Norden ene Geschicht in een allerbest Oostfreesk öwer-laten. Se steiht in den „Plattdüütsch-Klenner" ut dat Jahr 1974. Hier een paar Gedanken daar ut:

Fierabend
(Oostfreesk Platt)

Gifft dat noch woll so wat as de rechte Fierabend? Well geiht vandaag bi all de Drockde un Gejage noch to't Huus rut? So moi bi't Füürherd efkes binanner sitten as fröher, as se ehr Wark noch ahn Maschien mit Hannen doon mussen. Wat weer dat makelk, wenn na all dat Gedrüüs de Heemkes achter 't Füürherd sick hören leeten.
De Klumpen stunnen unnert't Stohl un de Föten mit de sülvstbreit Hasen up de warme Füürherdplaat. De Tabakdöös leeg up dat Schös-teenbort mit'n Packje Swar-ten Krusen för de lütje un Krüllsnitt för de lang Piep, dartegen de Fidibussen ....
De Frolü seeten to stricken, hör Foten up Stövke un luren na de Teekätel, de up apen Füür in't Susen weer. Up Tafel stürm de Treckpott up de Teestov, dortegen de Teeköpkes mit Kluntjes un Rohmfatt...
In männig Huushollen wurr ok noch spunnen und wat wer dat för'n moi Bild, wenn Moder dat Spinnrad in Gang harr.

Fierabend
(Ollnborger Platt)

Gifft dat noch woll sowat as den rechten Fierabend? Wer geiht vandaag bi all de Drockde un dat Gejage noch ut't Huus ruut? So kommodig an'n Füürheerd eben bi'nanner sitten as fröher, as se ehr Wark noch ahne Maschinen mit Hannen doon mossen. Wat weer dat mackelk, wenn na all dat de Trüütjes achtern Füürheerd sich höörn leten.
De Holschen sturnnen unner'n Stohl un de Fööt mit de sülvststrickden Strümp up de warme Füürheerdplaten. De Tabakdöös leeg up dat Schosteenboord mit een Pakeet Swatten Krusen för de lüttje un Krüllsnitt för de lange Piep, daargegen de Fidibussen ...
De Froonslü seten to stricken, ehre Fööt up Stöövkes un lüsterden up den Teeke-del, de up dat apen Füür an't Susen weer. Up'n Disch stund dat Treckstöövken, daargegen de Teeköppkes mit Kluntjes un Rohmfatt...
In männig Huushollen wurd ok noch spunnen, un wat weer dat för'n moi Bild, wenn Moder dat Spinnrad in Gang harr.

 

Oolt-Ammerlänner Peerkarussel

VON WALTER PIEPER
Dat Peerkarussel hett mi dat al immer andoon. Dat weer för mi de Kramer¬markt. 1944, at ik 14 Jahr oolt weer, stunn dat för mi fast: Ik bo een Peerkarussel!
Nu weer to de Tiet ja allns knapp, aver ik weer immer unnerwegens un heff versocht wat to kriegen, wat ik bruken kunn, un ik kunn allns bruken. Mien Mudder sä männichmal: „Wat wullt du mit den ganzen Schiet?"
1945 heff ik een Kettenkarussel un een Riesenrad bot, för een Peerkarussel langte
dat Material nich. Dat Kettenkarussel un dat Riesenrad schull mien lüttjen Broor to Wiehnachten kriegen, aver een Dag för Wiehnachten is dat klaut wurrn. Aver denn, at man woller allns köpen kunn, heff ik Holt kofft un 'ne ganze Menge Lampen (dat schull moi lüchten) un allns, wat dor tohöörn dee.
Anfang van'e seßtiger Jahrn bün ik mit Fotoapperat un Recorder na'n Kramermarkt gahn un heff Fotos van Fritz Heinemanns Peerkarussel maakt un de Orgelmusik upnahmen. Wenn man so'n Karussel bot, mutt man vääl
Gedüür hebben. Väles heff ik 'n paarmal maken mußt, wenn't nich goot genoog weer. Ok dat Löten van de lüttjen Lampen weer 'ne Fitzelarbeit, wenn dat Lot överlopen dee un ik allns nochmal maken muß.
Aver ik wull ok geern mal fertig weern. Ik heff mi in den Keller trüchtrucken, 'n ganzet Jahr weer ik wäkenlang väle Stunnen in'n Keller, De Stunnen kann ik nich teilen. De Tafeln bemalen, twölf Peer, twee Swien, twee Möhlen, dree Kutschen un de ganzen Figuren maken un bemalen, dat weer 'n Barg Arbeit. De Navers
sään denn manchmal to mien Fro: „Dien Keerl kriggt man ja gar nich mehr to sehn. Is de nich dor?" „Doch", sä mien Fro denn, „de is immer in'n Keller."
At dat Karussel fertig weer, weer mi dat bald noch malöört. Dat Karussel weer 77 cm un dat Döörlock weer ok 77 cm, aver mit so'n lüttjen Dreih heff ik dat soeben rutkrägen. To'n Nikolausmarkt 2006 kunn ik dat in Bokel utstellen. Dor keem dat goot an, un besunners de olleren Lü hebbt foors seggt:

„Dat is dat Peerkarussel van Fritz Heinemann!"
 

MIEN GEDICHT
KINNERRIEMEL

Morgen is Freemarkt, denn geiht min Mudder na'n Markt.
Da kofft se 'n suren Hering,
dar kriegt wi all wat aff: Min Vadder en Stuck, min Mudder en Stuck, wi Kinner kriegt den Rägen,
den känn wi got verdrägen.
De Katt de kriegt den Swanz,
da geiht se mit na'n Danz. De Muus de kriegt den Kopp,
dar geiht se mit na'n Lock. (Utsöcht van E. Coburger)

 

An Marktdaag mankeert dat in us Kuntrei nich

VON INGE ZUR HORST
Markt is een Verkoopstää van Waren för een Kuntrei, wo de Lüe jüst noch na to kunnen.
In 't Middelöller geev de Landesherr sien Tostimmen, sien Verlööf för een'n Markt, meist in Vörjahr un Harfst. Mit klobige Spannwarks tierden de Lüe dör upknöste Wege na 'n Markt hen, geev noog Lüe de schoven mit de Koor los, um ehr Woor to verhökern. Faken fief Stunnen hen, fief trürch, hento keem de Markttiet.
Överlangs leten de Kunnen sik de Woor noch eben in 't Huus bringen. In 'n Harfst Kartüffeln, Appeln, Buskohl,
Wuddeln glieks in 'n Keller.
In Ollnborg geev't den 1. Markt um 1234. Poor Hunnert Johr later, to Graf Anton Günthers Tiet, beleep sik dat up veer Märkte in 't Johr. In Vörjahr weer dat de erste Sonndag na Ostern, denn an 'n 15Juni, 13. Juli un an Michaelis, den 29. September.
Ut den letzten Markt is de Ollnborger Kramermarkt, so um 1608, wussen, dat erste Karussel eers 1825 upboot. Eens weer't blos een Markt mit allerlei Kraam.
So na un na kernen dor mehr Märkte hento. In 'n Harfst meist immer mit 'n Veehmarkt. Af 1655 druffen frömde Hannelslüe ehr Woor or Veeh mit anbeen, besünners de Veehhändler keem dat gelegen. In de Wersermarsch stunnen vääl Peer to 'n Verkoop. 1632 harr Graf Anton Günther 'n reinen Peermarkt in Ovelgün'n gründt. För väle Johr de gröttste van Düütschland. An de 5000 Peer in 't Johr wurrn verkofft.
Ok in us Tiet , in September-Maand is Peermarkt in Ovelgünn'n as een Besinnen mit an de grote Tiet. Een fasten Marktdag in enkelte Städte is de 16. Oktober, St. Gallus, de Gallimarkt. De erste Wekenmarkt hier in Ollnborg af 1801. Nu sünd dat dree in de Week, hento kummt de Buurn- un de Öko-markt.
Bi enkelte gröttere Märkte steiht dat Vergnögen un Unnerhollen an erste Stää. De Flohmärkte, de nehmt 'n besünnern Platz in. Dat Verhökern van gebrückte Woor. Bi'n Gang övern Flohmarkt ward faken mennig Stück ut langen vergahnen Tiet an-baen. So ganz van sülben loopt de Gedanken denn is trürch.
In de hütige Tiet is de letzte Markt in 't Johr, de Wiehnachtsmarkt. De ersten kernen in de 70er Johr.
Treckt wi is 'n Vergliek. Fröher geev dat poor Märkte in 't Johr. De Lüe kernen dor siech nato. Vandagen, ok in lüttje Dörper is 'n Wekenmarkt, hento 2 bis 3 Märkte, wo dat Vergnögen an erste Stää steiht. Över goot utboote Wege un Straten kaamt de Lüe dor flink nato, of to Foot, mit Rad or Auto, dat is de Meihte nich.
 

Zur aufrufenden Seite