Erhard Brüchert:

Fest-Rede in Westerscheps 10. Sept. 2006, Ammersche Arntefier

In ´n September-Maand, also in de „Harvst-Maand – so as de Plattdüütschen seggt, dor is dat wedder an de Tiet, ant End vant Sömmer to denken un dormit ok an de Aarnte-Tiet – een Tiet, wor wi hier int Land dankbor sünd, un ´n lüttje Settje de Klock anhollen un uns besinnen. Wi stellt Frogen:

-         Wo weer disse Sömmer?

-         Wat hett he us brocht?

-         Köönt wi dankbor un ruhig in ´n Harvt un in ´n Winter gahn?

Un in de fröhere Tiet hebben sük de Lü ok noch frogt: Hebbt wi genog to äten un to drinken in ´n Winter? Hebbt wi ok genog Koorn un Früchte in us „Spieker“ brocht, wor wi denn de heele Winter lang van läben köönt?

Man för mi, as ik tja eerst twee Maand lang Spieker-Baas bün, is dat ok heel wichtig to weeten, dat wi nicht allennig stahn. Överall in us Naaberskap sünd flietige un kloke Lü ant Gang, de Aarnte intobrängen un to säkern: in Oostfreesland de Landskup, de sogor een „Plattdütsk Büro“ hett – in Ollnborg de Landskup un us Spieker – in Bremen dat „Institut för nedderdüütsch Spraak“ int Schnoor-Viertel – in Hamborg, Kiel, Schleswig-Holsteen un Meckelnborg-Vörpommern ok veele Verbänne un plattdüütsch Vereene.   

Wi sünd also nicht allennig, wenn wi us up de oole Kultur, Bruukdom un de nedderdüüsche Spraak besinnen doont un se ok wedder bruken doont.

 Jo, un siet een por Johrn hebbt wi sogor een „Europäische Sprachencharta“: dat is een Övereenkomen tüschen all Länner van de grote EU, de in Brüssel ünnerschreeven hebbt, dat se eehr „Regional- un Minderheitenspraaken“ wedder bäter plägen un ok mit Geld un Fachlü Stütt un Stöhn gäben wüllt. All plattdüütsch Verbänne in Noorddüütschland- un ok de Spieker hört dorto, hebbt dörsett, dat Nedderdüütsch ok in de Charta steiht. Nu stahn wi also mit us Plattdüütsch an een Siet in de „Europäische Union“ mit sükse gediegene Spraaken as: Schottisch, Walisisch, Gälisch, Bretonisch, Katalanisch, Friesisch, Toskanisch off Sorbisch. Jo, un wenn ik in Brüssel up een Spraaken-Dagfohrt mit mien Fründ ut Flensborg Plattdüütsch snacken do, un een Fründ ut Schottland steiht bi us, höört to, man versteiht nix, man he kiekt us heel fründlich an, un seggt denn wat up Engelsch – un wi verstahn us goot – un de Schotte verklaart us denn noch sien schottisch Spraak – un wi mark up een Mol, dat dat sogor Wöör in Plattdüütsch un in Engelsch un in Schottisch gifft, de övereen sünd, ja, denn hebb ik sogor een Geföhl van europäisch Heimat.

 Un dat is sogor een bäter Geföhl, as wenn ik in Ollnborg bi Leffers versöök, de Verköperin up Plattdüütsch antosnacken un na de beste Büx för mi to frogen – un se kiekt mi denn an, as wenn ik van ´n Maand off ut Schottland koomen do!

 Man in de leste Johrn waart dat alltiet bäter. Wenn du plattdüütsch snacken deihst, denn weet de Lü, dat du heel düchtig slau büst un sogor twee düütsche Spraaken versteihst. Denn dat du dat langwielige Hochdütsch tja sowieso kannst, dat kannst Du ja mit een lässigen Satz bewiesen to ´n Bispill: „Schaun wir mal…!“ Off. „Selten so gelacht…“ Un noch bäter is dat, wenn du up Plattdüütsch dorvan vertellen deihst, dat du nett mit ´n Jumbo-Fleeger van Neuseeland off Abi Dubai torüggkomen büst – denn meent de Lü, un besünners de in Ollnborg, Stadt: „Wow! De Minsch kann nich blots Plattdüütsch, nee, de is sogor ok noch ´n Millionär!“ Man sowat denkt se leider denn meestiets up Hochdüütsch.

Ik bün blied, dat ik vandag hier in Westerscheps bün, wor wi noch een echten Twee-Spraakenland hebbt. De Heimatvereen „Vergnögde Goodheit“ is wiet bekannt dorför, dat he dat makt, wat sotoseggen ok de veer Wogenroden van us Spieker-Aarnte-Wogen sünd:

Dat Snacken – dat Schrieven – dat Speelen – un dat Singen un Danzen. Wi freiht us tja al up dat Danzen van de Danzkring, hier, van de „Vergnögde Goodheit“, glieks, wenn ik hier mit dat Snacken hier dör bün. Un an ´n Freedag weer tja ok de feine Upföhrung van dat Stück „De Winkelafkaat“ dör de bekannte Späälkoppel van de „Vergnögde Goodheit“. Un ok dat Vörstellen van oole Bruukdoom – as Spinnen, Brotbacken, Holtschoh-Maken un Backen van de lecker „Bookweeten-Janhinnerk“ hört to us nedderdüütsch Läben in us Kuntrei.

Un ik graleer de Heimatvereen „Vergnögde Goodheit“, dat he nu al siet 1920 disse moje Aarntefier veranstalten deiht – also nu al siet 86 Johr – un dat he vandag de gröttste Festumtog tüschen Werser un Eems in een Dörp - mit 120 Wogen un Koppels makt hett. Wor gifft dat noch sowat Feins bi een Aarntefier? Un dat in een Dörp wor blots 1400 Inwohner sünd – 400 in Wittenberge un 1000 in Westerscheps, so as ik dat hört hebb.

Dat „Bookweten-Jan-Hinnerk-Äten“ gifft dat ok al siet 1935 – un dat na een Geheem-Rezept, wieldat domols – so as ik dat läsen hebb – de Nazis de Aarntefier hier in Westerscheps verbaden hebbt, un de Vereen „Vergnögde Goodheit“ een annern Aarntefier up de Oellienbarg fiert hett – un dorbi dat „Bookweten-Jan-Hinnerk-Äten“ glieks inföhrt hett – up geheeme Oort un Wies, versteiht sük –

Dat is heel goot, dat in de leste Johrn, dat oole Bruukdoom in Stadt un Land, un besünners in us Ollnborger Land un hier in dat Ammerland, weer upstahn is – tosommen mit dat Besinnen up de plattdüütsche Spraak hier in us Kuntrei. Un jüst in een Wäk, an ´n 18. September, is dat genau hunnert Johr her, dat Hein Bredendiek in Jever geborn worrn is. Hein Bredendiek weer för lange Johr sowat as de Senior van us Plattdüütschen in Ollnborg. Eerst vör fief Johrn, 2001, is he stüven, al hoch in de Nägentiger Johrn. He hett sük as Schriever, as Mester, as Maler un ok as Spieker-Kring-Baas van us Schrieverkring altiet dorför insett, dat dat Plattdüütsche weer bäter int Tellen kummt. Un he harr alltiet sien Freit doran, wenn Lü in Stadt un Land Ollnborg wat för dat Plattdüütsche doon kunnen. Un he weer ok alltiet dorbi, wenn hum Vereene in Stadt un Land ropen deen, dat he wat van sien Wark vörläsen sull. Säkerlich, ik weet dat nich so genau, is Hein Bredendiek ok mol hier in Westerscheps west. De Stadt Jever makt an ´n 18. September een groot Gedenkfier in dat stolte Slott van de Gräfin Maria van Jever.

Dat is äben heel bedütsom, dat wi dat Andenken van us plattdüütsche Kultur un Spraak in Noorddüütschland hochhollen doont. Un dorüm is dat ok heel wichtig, dat wi hier een „Aarntefier“ hebbt un nich een „Nahrungs-Mittel-Event“ – dat wi hier „Bookweten-Jan-Hinnerk“ äten doont un nich „Moor-Crepes“ – dat de jung Lü seggt:  „Dor hett de Deern mi äben anlacht!“ un nich: „Da hat das Girl mich halt angemacht!“  - dat dat hier een Vereen gifft mit Naam: „Vergnögde Goodheit“ un nich mit Naam: „Vergnügliche Wohltätergemeinschaft e.V.“ Nee – in Plattdüütsch kannst du dat Meeste knapp un klor seggen, aahn Ümwege un aahn Brimborium – oh, dor is mi woll een Wöör ünnerkoomen, de ok keen Plattdüütsch is – Tschulligung! Man – dat maakt ok nix: wi wüllt tja ok keen „Puristen“ wesen – so as de Latienschen dat seggen – nee, dat kann ok mol engelsche un hollandsche Wöör int Nedderdüütsche gäben, so as „Talk-Show“ off: „Lüttje Kids“ off: „Championship“ off:  „Internet“ – jo, „Internet“ dat is tja sogor een plattdüütsch Wöör, dat de Hochdüütschen mit „Computer“ noch gor nich richtig begriepen hebbt – denn eegentlich mutt „Internet“ int Hochdüütsche tja woll mit „Zwischen-Netzwerk“ översett worrn. Man – de meesten Hochdüütschen makt sük doröver gor keen Gedanken, wieldat se keen Plattdüütsch meer snacken köönen un wieldat se dorüm ok nich so slau sünd as de Plattdüütschen! Wi mööt eegentlich mol de „Intelligenz-Quotient“ van us plattdüütschen Lü ünnersöken laten – oh, Tschulligung: ik meen: de „Brägen-Kopp-Marker“ – un denn schüllt wi woll glieks marken, dat de Plattdüütschen dübbelt sovöl in ´n Kopp hebbt as de Hochdüütschen! Jawoll! Twee Spraaken! Dat is doch dübbelt so völ as een! Meen ik!

Un Bill Gates is tja dör dat engelsch-nedderdüütsche „Computer“ un  „Internet“ to de tweed-riekste Mann van de Welt worrn! Dat is doch wat! Bill Gates hett äben verstohn, dat du mit dat engelsche „Inter-„ un dat plattdüütsche „-net“ in de heele Welt klor kummst un völ Geld dormit verdeenen kannst! Dat sullen sük de Verköperinnen bi Leffers in Ollnborg ok mol achter de Oohrn schrieven!  

Dat gifft een oolen plattdüütsch Seggwies: „Dree Dinge plagt de Minschen alltiet: Flöhe, Flägen un Nid.!

Naja, Flöhe hebb ik upstünns woll nich – dat köönt Ji mi woll glöwen! Un Flägen: naja, de Flägen hett dat völ in disse Sömmer bi dat heet Wär gäben – man nu upstünns woll ok nich meer so völ. Un Nid: tja, Nid hebbt tja woll all Minschen mennigmol – ik hebb vandag Nid up – dat hebbt Ji al markt: up Bill Gates – un noch meer up de Vereen „Vergnögde Goodheit“, dat he hier so een fein Aarntefier in Westerscheps up de Been stellt hett un dat he so een moije Tradition van Fiern över de 86 Johrn hier upwiesen kann. Us Spieker warrt tja int anner Johr 2007 sesstig Johr oolt, also noch lange nich so oolt as de „Vergnögde Goodheit“ – un kiek: dor hebb ik ok weer Nid. Man besünners wünsch ik mi, dat wi ok so moij fiern köönt as de Plattdüütschen hier in Westerscheps.

Un dat segg ik nu aahn Nid un Not – dat segg ik mit groot Loff un Freid un Anerkennung för all de Lü hier vör un achter un up de Bühn, de ok dit Johr weer mitmakt hebbt bi dat Inrichten van de Festümtog – bi de Premiere van dat Theoterstück – bi dat Backen un Verkoopen van de Bookweten-Jan-Hinnerk – bi de Höker-, Buurn- un Trödelmarkt – bi de Danz-Upföhrungen - un bi dat Hochtrecken hier van de Aarntekroon! Dör höört ´n heel Bült van Leevde, Ideen, Arbeit un Tiet dorto, dat all hier to so een moijen Fest tohoop to stellen. All Lü, de hier mitmakt hebbt – un besünners ok de Vörstand van de „Vergnögde Goodheit“ will ik hier Dank seggen! Dank ok säker in ´n Naam van all Tohörers hier up de Festplatz.

De Aarntekroon is nu hochtreckt worrn! De Sünn schient (wedder)! För Äten un Drinken is hier up de Festplatz genog Ruum! Dat is Sönndag-Namiddag un wi hebbt noch genog Tiet! De Volksdanz-Koppels töwt al dorup, dat ik endlich hier uphöörn do to snacken! Un Bookweten-Jan-Hinnerk is ok noch genog dor!

Also: Worüp töwen wi noch! Lat us wieterfiern!

Besten Dank för ´t Tohöörn!